ดำน้ำฟรีไดฟ์ลูกทุ่งมาเป็นสิบปี ในที่สุดก็ได้เรียน PADI Freediver

พอเล่าให้เพื่อนฟังว่าผมจะไปเรียนดำน้ำหลักสูตร PADI Freediver หลายคนก็สงสัยว่า ผมจะเสียตังค์เรียนทำไมเกือบหมื่น ทั้ง ๆ ที่ผมก็ไปดำน้ำตัวเปล่าฟรีไดฟ์วิ่งที่เกาะสุรินทร์มาเป็นสิบปีแล้ว กลั้นหายใจใต้น้ำก็ทำได้อยู่แล้ว

ส่วนตัวผมคิดว่า ร่างกายมนุษย์เรามีความลับซ่อนอยู่อีกมากมาย มีหลากหลายวิธีที่จะดึงศักยภาพที่แท้จริง ดึงสิ่งที่เราทำได้แต่ไม่รู้ว่าทำได้ ออกมาได้อีกเยอะ

แม้ในประวัติศาสตร์มนุษย์ จะมีบันทึกการดำน้ำตัวเปล่ามานานเป็นพันปี แต่ Freediving ถือเป็นศาสตร์ใหม่ ที่เพิ่งมีองค์กรมาศึกษาเทคนิควิธีการจริง ๆ จัง ๆ มาไม่กี่สิบปีเท่านั้น (เท่าที่ผมรู้ตอนนี้มี AIDA, SSI และ PADI)

มันเป็นการ “Crack” ประสบการณ์จากการลองผิดลองถูกในระดับมนุษยชาติ ออกมาเป็นขั้นตอนและวิธีการ ทำอย่างไรที่มนุษย์จะกลั้นหายใจใต้น้ำได้เป็นระยะเวลานาน ทำอย่างไรจะลงไปลึกได้มากขึ้น จนสรุปสิ่งที่ควรรู้เพื่อความปลอดภัย ออกมาเป็นหลักสูตรได้ สรุปขั้นตอนการฝึกฝน จนสามารถให้คนทั่วไปทำซ้ำเพื่อยกเพดานขีดจำกัดไปทีละขั้น ๆ ได้

เพดาน “ขีดจำกัด” ของคนเรา มันไม่ได้ตายตัวครับ
เราสามารถเปลี่ยนแปลงมันได้จากการฝึกฝน เช่น

Day 1 – กลั้นหายใจได้นานสุด 1.30 นาที
Day 2 – 1.35 นาที
Day 3 – 1.40 นาที
.
.
.
Day 20 – 3 นาที
Day 60 – 5 นาที

บางคนคิดว่ากลั้นหายใจ 5 นาที นี่ยกตัวอย่างสมมติให้ดูใช่ไหม?
เปล่าเลย คนธรรมดาก็ทำได้ครับ
ตอน Tom Cruise ฝึกกลั้นหายใจเพื่อถ่ายทำ 
Mission Impossible — Rogue Nation
เค้าทำได้ที่ 6 นาทีครึ่งจ้าาาา

ในคอร์สมีเกร็ดเล็กเกร็ดน้อย เกี่ยวกับร่างกายเราให้ศึกษาเยอะมาก เป็นสิ่งที่มนุษย์คนอื่นศึกษา ทดลอง และสรุปผลจากความผิดพลาด ที่บางครั้งความผิดพลาดนั้นก็ถึงชีวิต เก็บสะสมมาหลายสิบปี จนสามารถกลั่นออกมาเป็นหลักสูตรให้มวลมนุษยชาติเรียนรู้ได้ ไม่ว่าจะอยู่จุดไหนของโลก

ถ้าผมจะเทียบราคาค่าคอร์สที่ต้องจ่าย กับ การรวบรวมประสบการณ์ตลอดหลายสิบปีจาก Freediver ทั่วทุกมุมโลก แล้วสรุปเฉพาะสิ่งที่จำเป็นต้องรู้ ให้เราเรียนรู้โดยใช้ในเวลาเพียงสองวัน

บวกกับ โอกาสใหม่ ๆ หลังจากที่เราได้ทักษะดำน้ำตัวเปล่ามา ชีวิตหลังจากนี้ หน้าตามันจะเป็นอย่างไร? เมื่อผมมีทางเลือกมากขึ้นที่จะ Explore โลกนี้ ด้วยวิธีการที่แตกต่างออกไปได้ โลกใต้ทะเลในสายตาฟรีไดฟ์เวอร์ ที่มีแค่ตัวเปล่า ๆ กับหนึ่งลมหายใจ จะมอบประสบการณ์ที่แตกต่างจาก Scuba ที่ต้องพึ่งพาเครื่องช่วยหายใจอย่างไร? และผมจะ Crack ศักยภาพที่แท้จริงของตัวเราออกมาได้อีกขนาดไหน?

ทั้งหมดที่ว่ามานี้ ถ้าผมสามารถแลกมาได้ด้วยเงินไม่ถึงหนึ่งหมื่นบาท ผมว่ามัน “เกินคุ้ม” แหละครับ

ก่อนจะเริ่มเรียน 

ผมได้เรียนรู้บางอย่างตั้งแต่ครูพลอยยังไม่ได้เริ่มอารัมภบทด้วยซ้ำ เอกสารฉบับแรกที่เราต้องเซ็นชื่อยอมรับ ก่อนการเรียนการสอนจะเริ่มก็คือ Release of Liability เพื่อยินยอมรับความเสี่ยงทุกอย่างที่อาจเกิดขึ้นกับตัวเรา และจะไม่กล่าวโทษครูผู้สอน หรือสถาบัน PADI ในภายหลัง

เอกสารฉบับนี้ทำให้ผมได้ตระหนักรับรู้ว่า
“เราเป็นผู้รับผิดชอบชีวิตของเราเอง 100%”

Freediving เป็นกีฬาที่มีความเสี่ยง สิ่งที่เราทำได้คือ เรียนรู้ พฤติกรรมไหน ก่อให้เกิดผลกระทบแบบใด ศึกษาให้ครอบคลุมสถานการณ์ให้ได้มากที่สุด ยิ่งรู้มาก ความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายก็ยิ่งลดลง เราจะควบคุมความเสี่ยงให้ต่ำที่สุด แล้ว enjoy สิ่งที่อยู่อีกฟากของความเสี่ยงให้ได้

แต่ไม่ว่าเราจะศึกษามาดีแค่ไหน ความเสี่ยงก็ไม่เคยลดลงจนเท่ากับศูนย์ ดังนั้น หากเกิดเหตุการณ์อะไรขึ้นมากับเรา ไม่ว่าจะบาดเจ็บ หรือเสียชีวิต ไม่ต้องไปโทษสิ่งแวดล้อม ไม่ต้องไปโทษครูหรือสถาบันใด มันชีวิตของเรา เราเอาตัวเองไปอยู่ตรงนั้นเอง เราตัดสินใจที่จะทำสิ่งนี้เอง เราควรกล้าหาญพอที่จะยืดอกยอมรับทั้งด้านดีและไม่ดีของชีวิต ผมนั่งเซ็นเอกสารไป ก็รับรู้ถึงสิ่งนี้ไป ในใจก็ย้อนกลับไปนึกถึงหลายครั้งในชีวิต ที่เราไม่ได้กล้าหาญพอจะลุกขึ้นมารับผิดชอบชีวิตตัวเอง ไปทำงานสายก็โทษรถติด ขายงานไม่ได้ก็โทษปัจจัยภายนอกสารพัด แต่ไม่เคยยอมรับว่าตัวเองห่วยยังไง การเซ็นเอกสารนี้ ทำให้ผมชัดเจนว่า ผมเลือกที่จะเล่นกีฬานี้เอง และรับผิดชอบความปลอดภัยของตัวผมเองร้อยเปอร์เซ็นต์

ห้ามใช้ Hyperventilation เด็ดขาด ถ้าไม่อยากตาย

สิ่งสำคัญมาก ๆ ที่อยากจะบันทึกไว้ใน Blog นี้คือ เทคนิคที่ชื่อว่า Hypervemtilation หรือการหายใจเข้าออกแบบเร็ว ๆ และแรง ๆ ติดต่อกันหลายครั้งก่อนจะมุดน้ำนี้ นักดำน้ำเมื่อสิบกว่าปีที่แล้วใช้กันอย่างแพร่หลาย มันคือความลับสวรรค์ทำให้กลั้นหายใจได้นาน บางที่ก็สอนในหลักสูตร Scuba กันเลยทีเดียว

ผมเองจำไม่ได้แล้วว่า ไปลักจำเทคนิคนี้มาจากไหน น่าจะเว็บบอร์ดสักแห่ง และเคยใช้มันจริงในทะเลด้วย จำได้ว่าเวิร์คมาก ทำก่อนมุดน้ำ จะรู้สึกว่าอึดขึ้น ดำน้ำได้นานขึ้นจริง ๆ

หารู้ไม่ว่า อีกไม่กี่ปีให้หลัง มนุษย์เราก็ค้นพบว่า วิธีนี้เป็นอันตรายมาก ๆ และห้ามใช้ในการดำน้ำตัวเปล่าเด็ดขาด!

Hyperventilation คือการหายใจเอา O2 เข้าไปเยอะ ๆ และระบาย CO2 ออกมาแยะ ๆ เป็นกระบวนการ “หลอกสมอง” ว่า ระดับ O2 ในร่างกายเรายังมีเพียงพอ ยังไม่ต้องการอากาศอีกหรอก สมองเราจึงคิดว่ายังโอเค เลยยังไม่กระตุ้นให้เราอยากอากาศ เราจึงกลั้นหายใจใต้น้ำได้นานขึ้น

แต่เพราะมันเป็นการหลอกสมองนี่แหละ มันถึงอันตรายครับ ในกรณีที่ร่างกายมันถึงจุดที่ขาด O2 จริง ๆ แล้วสมองยังไม่สั่งให้เราอยากโผล่ขึ้นมาหายใจนั้น เราจะน๊อคหมดสติไปดื้อ ๆ (Blackout) ซึ่งการหมดสติใต้น้ำนั้น หากไม่มีบัดดี้ช่วยพาขึ้นมาที่ผิวน้ำทันที ก็จะจมน้ำตายไปอย่างสงบ      

ฝึก Static Apnea ในสระครั้งแรก ก็สัมผัสได้ถึงความกลัว (Fear)

พอเรียนภาคทฤษฎีกันในห้องพอหอมปากหอมคอ ครูพลอยก็เริ่มเปิดวีดีโอ Freediving ต่าง ๆ ให้ดู มีอันนึงที่ผมเคยดูแล้วชอบมากคือ OCEAN GRAVITY เพราะผมชอบปล่อยตัวให้ไหลไปกับกระแสน้ำเองโดยไม่ต้องตีฟิน (drift dive) อยู่แล้ว ดูคลิปนี้แล้วจึงรู้สึกเบา สบาย อิสระ และอยากถ่ายแบบนี้เป็นของตัวเองบ้าง

แต่สุดท้าย คลิปนี้กลับเป็นต้นเหตุทำให้ผมได้เรียนรู้บางอย่างในระดับประสบการณ์ ระหว่างทำ  Static Apnea  (คว่ำหน้ากลั้นหายใจนิ่ง ๆ บนผิวน้ำ) กันเลยทีเดียว ดูคลิปก่อนเพื่อให้เห็นภาพ เดี๋ยวเล่าต่อ

ในระหว่างฝึกกลั้นหายใจ ผมก็จินตนาการว่าตัวเองอยู่ใต้ทะเล และกำลังลอยล่องไปกับกระแสน้ำ แบบในคลิปนี้แหละครับ แล้วพอสมาธิมันได้ จิตผมก็หลุดเข้าไปอีกมิตินึง ราวกับว่าผมอยู่ใต้ทะเลจริง ๆ มันเริ่มรู้สึกผ่อนคลาย รู้สึกน้ำเย็นขึ้น มันสบาย มันอยากจะอยู่แบบนี้ไปเรื่อย ๆ และเราก็รู้สึกว่า ครั้งนี้เวิร์คมาก เราน่าจะอยู่ได้นานแน่ ๆ ถ้า relax จนฟินได้ระดับนี้

แต่ทันใดนั้นเอง ความคิดหนึ่งมันกลับแล่นเข้าหัวมาอัตโนมัติ ผมเห็นภาพตัวเองถูกกระแสน้ำดูดลงไปในเหว จมดิ่งลึกไปเรื่อย ๆ จากความสบาย ผ่อนคลาย กลายเป็นความกลัวเข้ามาแทนที่ มีคำถามผุดขึ้นว่า เราจมลึกลงมาเท่าไรแล้ว? จะกลับขึ้นผิวน้ำทันไหม? จะตีฟินสู้กับกระแสน้ำที่ดูดลงล่างไหวหรือเปล่า? โอย มากมาย …

แล้วร่างกายมันก็ต้องการอากาศทันที!!!

เพียงแค่ “Fear” เกิดขึ้นเท่านั้น ทำให้ทุกสิ่งที่กำลังดำเนินไปได้ด้วยดี พังลงอย่างราบคาบ ครั้งนี้ผมได้เรียนรู้ชัดเลยว่า ทุกอย่างขึ้นอยู่กับจิตใจจริง ๆ  Freediving เป็น Mind Game ที่เราได้แข่งกับตัวเองนี่แหละ ว่าจะควบคุมสภาพจิตใจเราได้ดีแค่ไหน ควบคุมให้ร่างกายเราใช้พลังงานได้น้อยที่สุดได้อย่างไร และเราสามารถรู้จักกับตัวเราเอง ขีดจำกัดของร่างกายเราได้ดีเพียงใด

ผมรู้สึกตื่นเต้นที่ผมจะได้สนิทกับตัวเองมากขึ้น เป็นหนึ่งเดียวกับร่างกายเราได้มากขึ้นอีก จากกีฬาฟรีไดฟ์วิ่ง

เคล็ดลับกลั้นหายใจให้นาน

มันคือการบริหารความคิดในหัวเราครับ ความคิดรูปแบบต่าง ๆ ทำให้สมองทำงานหนักไม่เท่ากัน จึงมีการใช้ O2 มากน้อยต่างกัน ดังนั้น หากสามารถหยุดความคิดได้ คือไม่คิดอะไรเลย ให้จิตมันว่างเปล่าไปเลยได้ นั่นจะดีที่สุด ใช้พลังงานน้อยที่สุด

แต่ในความเป็นจริงแล้ว เครื่องจักรตีความอย่างมนุษย์เรา (Interpreting machine) มันผลิตความคิดออกมาตลอดเวลา ลองสังเกตก็ได้ว่า เสียงในหัวเราไม่เคยหยุด ไม่ว่าเราจะพยายามให้ตัวเองหุบปากมากแค่ไหนก็ตาม มันก็ยังคงมีเสียงในหัว มีภาพในหัวเกิดขึ้นมาอยู่ดี

สำหรับคนที่ไม่เคยฝึกจิตมาก่อน การทำให้ความคิดว่างเปล่านั้นคงเป็นไปได้ยาก ไหน ๆ ก็ทำให้ว่างไม่ได้ เราเลยเลี่ยงไปใช้วิธีจินตนาการมันซะเลย แต่ให้พยายามจินตนาการถึงสิ่งของ ถึงเหตุการณ์ที่เราชื่นชอบ ที่ทำให้เรามีความสุข เพราะช่วงที่เวลาที่เรามีความสุข ร่างกายมันจะ Relax และเมื่อร่างกายผ่อนคลายก็ใช้ O2 น้อยลง

สรุปคือ ถ้าทำจิตว่างไม่ได้ ก็ต้องใช้จินตนาการช่วย
แต่ห้ามใช้ความคิดเยอะ เดี๋ยวสมองทำงานหนักอีก
ไม่ง่ายนะเฮ้ย! ต้องฝึกครับ!!!

สรุป สิ่งที่ได้เรียนรู้จากคอร์ส PADI Freediver 2 วัน 

• สมองจะสั่งให้เราหายใจ เมื่อระดับ CO2 ในร่างกายสูง
• เมื่อร่างกายผ่อนคลาย และมีความสุข จะใช้ O2 น้อย CO2 ก็เลยเพิ่มขึ้นน้อย ทำให้กลั้นหายใจได้นาน
• Gas Exchange เกิดขึ้นที่ปอดด้านล่าง (แถว ๆ ใต้ลิ้นปี่)
• เมื่อร่างกายรู้ว่า CO2 เยอะ และต้องการขับออก จะเกิดอาการกระตุกแถว ๆ ลิ้นปี่เรียกว่า contraction
• การฝึกฝน Static Apnea จะทำให้ร่างกายสามารถทนปริมาณ CO2 ได้มากขึ้น เวลาที่เรากลั้นหายใจได้ก่อนจะเกิด contraction จึงยาวนานขึ้น
• หายใจเข้าครั้งหนึ่ง มีปริมาณ O2 เข้าไป 21% > ร่างกายเก็บเอาไว้เพียง 5% > ที่เหลือประมาณ 16% จะถูกขับออกมาพร้อม CO2 ตอนหายใจออกด้วย
• เวลาอยู่ใต้น้ำไม่ควรเป่าอากาศออก เพราะเราจะสูญเสีย O2 ออกมาด้วย
• ในการดำ Freediving ห้ามทำ Hyperventilation เด็ดขาด
• เสียงเดินทางในน้ำได้เร็วกว่าบนบกมาก เสียงจึงมาถึงหูเราทั้งสองข้างพร้อม ๆ กัน ทำให้เราไม่รู้ทิศทางของแหล่งกำเนิดเสียง
• ประเภทของการดำน้ำแบบ Freediving มีดังนี้
  1. Static Apnea – ก้มหน้ากลั้นหายใจบนผิวน้ำ ฝึกผ่อนคลาย จับสถิติด้วยเวลา
  2. Dynamic Apnea – กลั้นหายใจตีฟิน จับสถิติด้วยระยะทาง
  3. Free Immersion – ดำน้ำตัวเปล่าด้วยการสาวเชือกลง (ใครจะหนุ่มก็ได้ ตามถนัดมึง) จับสถิติด้วยความลึก
  4. Constant Weight Freediving – ดำน้ำตัวเปล่าด้วยการตีฟิน จับสถิติด้วยความลึก
• และทฤษฎีที่ผมได้เรียนรู้ใหม่ แล้วรู้สึกว่ามันสุดติ่งกระดิ่งช้างม้าวัวแมวมาก คือ Mammalian Diving Reflex

Mammalian Diving Reflex

ร่างกายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอย่างเรา ๆ นี้มี Sensor ตรวจจับเมื่อเราอยู่ในน้ำ อวัยวะต่าง ๆ จะมีปฏิกิริยาตอบสนองอัตโนมัติ เพื่อปรับร่างกายให้เป็นสภาวะที่เหมาะกับการอยู่ในน้ำได้ 

นี่คือกระบวนการธรรมชาติของร่างกายครับ อัตราการเต้นของหัวใจจะลดต่ำลง หลอดเลือดจะหดตัวลง การไหลของเลือดจะปรับไปยังส่วนที่สำคัญของร่างกาย เช่น สมอง ปอด เท่านั้น ตามปลายแขนขา จะมีเลือดไปเลี้ยงน้อยลง (ดังนั้นเมื่อเรากลั้นหายใจไปนาน ๆ จะมีอาการสั่นที่ขา มือ ปลายนิ้วก่อน เนื่องจากขาด O2) 

ทุกปฏิกิริยาจาก Mammalian Diving Reflex จะทำให้ร่างกายเราใช้ O2 น้อยลง ผ่อนคลาย และมีความสุขขึ้น ทำให้เราอยู่ใต้น้ำได้นานขึ้น และถ้าลงไปลึกเกิน 50m ม้ามจะปล่อย O2 ออกมามากทำให้อยู่ใต้น้ำได้นานขึ้นอีก

Mammalian Diving Reflex จะชัดมากในทารกที่เพิ่งคลอด หลายคนอาจจะเคยเห็นคอร์สฝึกเด็กแรกเกิดว่ายน้ำ จับโยนลงน้ำนี่ไม่มีสำลักนะ บางคนว่ายพริ้วหน้าพริ้มยิ้มกริ่มเลย เพราะทารกเคยชินกับการอยู่ในน้ำคร่ำมา 9 เดือน ท่ออากาศต่าง ๆ จมูก ปาก มันขยับปิดอัตโนมัติเพื่อไม่ให้น้ำเข้า แต่ปฏิกิริยาเหล่านี้จะค่อย ๆ หายไปเมื่ออายุเริ่มเข้า 6 เดือน และมันจะค่อย ๆ จางหายไปเรื่อย ๆ เมื่อโตขึ้น

การบวนการฝึกซ้อมฟรีไดฟ์วิ่ง คือการไปปลุก Mammalian Diving Reflex สัญชาติญาณธรรมชาติในร่างกายเราที่หลับไปนาน ให้กลับมาทำงานอีกครั้ง และสามารถฝึกฝนให้มันทำงานได้ดีขึ้นเรื่อย ๆ เราก็จะอยู่ใต้น้ำได้นานขึ้นเรื่อย ๆ และนี่ก็คือวิทยาศาสตร์ ว่าด้วยการดำน้ำตัวเปล่า ฟรีไดฟ์วิ่ง ที่มีอะไรมากกว่าแค่กลั้นหายใจมุดน้ำมากโขอยู่นะ พอมาเรียนแล้วโลกกว้างขึ้นอีกมากครับ ก็จะฝึกฝนต่อไปบนหนทางนี้ดูนะ ลองดูสักตั้งว่าจะไปได้ไกลแค่ไหน 🙂

การเดินทางครั้งใหม่ของผมเริ่มต้นแล้ว

“Freediving is a journey between 2 breathes.”
– Guillaume Néry